taal » taalgebruik » gebruik van taal » taalbeheersing » macht over taal
Artikelen
	0000-00-00""""""""""WOORDGRAPJES BIJ FENS: In zijn Linie–columns (met het vogelvignetje) zijn woordgrapjes een veel gehanteerd stijlmiddel. Zo bv. in "overmoed" (9.4.60), een ironiserend stukje over de wijze waarop de r.k. pers zich uitsloofde na de benoeming van een Nederlandse kardinaal, waar hij een voorpaginakop signaleert: "Kardinaal maandag naar de kleermaker" laat hij op dat belangwekkende nieuws deze zin volgen: "Bij een goed katholiek gaat zo'n mededeling niet in zijn kouwe kleren zitten." Cf. ook in "kleuren" (De Linie 16.04.60) over een onwennige poging om met Pasen eieren te gaan beschilderen: "Met een kleur hebben wij aan een vrouwelijke kennis een kookboek te leen gevraagd." Daarin vindt de auteur o.m. "theoretisch geëier"; bij de mislukkende verfaanschaf daarna: "Wij kozen eieren voor ons geld en holden de winkel uit"; en even verder: "het kookboek kookte over van leuke tips"; en hij voelt zich "voor het lapje gehouden" door het advies om eieren glimmend te wrijven met een lapje met olie. Zie ook "wandelen" (De Linie, 23.4.60), waarin o.m. de uitdrukking "je beste beentje voor zetten" gebruikt wordt bij de komische beschrijving van een fanatieke wandelaarster. Zie vooral ook "vakbeurs" in De Linie dd 11.6.60, waarin o.m. van een begrafenisondernemer wordt gezegd: "hij lachte, waarbij een kerkhof zichtbaar werd." en even verder: "laat je niet kisten", "daar lachen wij ons altijd dood mee", "onderkruiper", "doodeenvoudig", enz., enz. Zie ook in De Linie dd 8.10.60 de column "leek" (dat speelt op de toen in r.k. kringen hevig woedende problematiek van het verschil tussen 'leken' en bekleders van het geestelijk ambt) waar in de tweede kolom het woordje 'leketreurspel' wordt gebruikt en in de slotzin 'leek' als scheldwoord valt. Vanaf 1955 zijn zulke grappen typerend in zijn columns (evenals de daar gehanteerde "wij"–vorm). [Notitie om dat niet te vergeten; ik had eerder dit soort aantekeningen moeten maken! 9.2.2000]
	1956-08-11dubbeltje rolt, een
	1957-03-02Proza [*]
	1957-05-04huiskamer en het paleis, De – . Bij het verzameld werk van Willem Elsschot en Herman Teirlinck
	1957-05-18transactie
	1957-05-25gefluisterd afscheid
	1957-10-12geschenk bij het doctorsjubileum van gerard brom
	1957-10-26boeken
	1958-05-03"snippers" van leo vroman
	1958-11-15reiskroniek die de grenzen niet haalt
	1958-12-20Indische vertellingen. Bundel van Vincent Mahieu
	1958-12-24huis der geluidloosheid, het – . met de draaideur sluit je het lawaai van de wereld buiten
	1959-08-01badplaats
	1959-10-10afrika en spanje in nederlandse romans. "blijf met het geluk" van arnold van oostrom
	1959-12-05tussen roman en journaal in. "de nikkers" van piet van aken
	1959-12-22Afgeslotenheid van buitenwereld. Het vaste baanvak van de Nederlandse romankunst. Het debuut als afscheid. Impasse is buiten–literair
	1960-01-09laat je niets wijs maken!
	1960-01-30taal [**]
	1960-02-06helemaal niet en bijna wel. het gemak dient de schrijver niet
	1960-09-17rondvaart
	1960-12-19Woorden
	1961-02-11Schrijven met en zonder secretaris. Kleingoed uit de literatuur. Verhalen van Willem van Toorn, Margaretha Ferguson, Victor Spoor en Jan Apol
	1961-04-15Op zoek naar een vader. "Een winterreis", bijzonder romandebuut van Willem Brakman.
	1961-05-06Nijhoff als criticus. Gevoel voor gemeenschap en traditie. Kanttekeningen bij verzameld proza.
	1961-06-10Illustreren en redeneren. Nieuwe gedichten van Bert Voeten. Een bundel van Corly Verlooghen
	1961-09-30strekken van de heilige band, Het – . Twee gedichten van Leo Vroman. Het ogenblik van ons aller leven
	1961-10-12Kritiek II
	1962-03-31Boekenweekgeschenk 1962: Een dierenverhaal van Anton Koolhaas
	1962-06-22"Dag Opa"
	1962-07-26Zuid en Noord
	1962-08-18versierde schrijver, De – . Verhaal en vrijheid. "Doden hebben voorrang" van Leo Derksen
	1962-10-24Tijdschriften I ['62.10.24]
	1962-11-27Man achter een verborgen wetenschap, De – . Prof. Dr. L.C. Michels 75 jaar
	1962-12-22Dolf Verspoor: de vertaler als ontdekkingslezer. Literatuurhistoricus en kritisch dichter.
	1963-07-20Verhalen en vertolken. Levende literatuurgeschiedenis. W. van Eldens literaire werk
	1963-09-14Religie: "made in Holland". Romans van: B. Roest Crollius en Steven Membrecht
	1963-11-09Hoffelijk en helderziend. "De geheime tuin" van H.A. Gomperts. Een bundel literaire kritieken
	1965-01-02Aardsheid in de poëzie. Bundels van Gabriël Smit en Jos de Haes
	1965-11-20Herschepping leidt tot nieuwe schepping. "Terug naar Oegstgeest" van Jan Wolkers. De gelijkheid en het toeval
	1966-03-05Concrete inbreng
	1966-03-05jongste roman van Hella S. Haasse, De – . Een nieuwer testament
	1966-05-14"Variaties van liefde". Het tastend dichterschap van Gabriël Smit. Meer een vrager dan een weter
	1967-05-06"In de straten van Tepalka" van Tip Marugg
	1968-02-10Goede Boodschap van Evert Straat, De – . Markus, Matthijs, Lukas en Jan
	1968-03-30Poëzie uit een binnenwereld. P.C. Boutens' Lyriek opnieuw uitgegeven
	1969-02-08Celine's loodgrijze visie op de mens. Eenzaamheid en absurditeit in 'Reis naar het einde van de nacht'
	1969-07-26Glanzende angststukken van J.A. Emmens
	1969-11-01heldhaftige aandichten van Gabriël Smit, Het –
	1969-12-06Turks fruit roman van Jan Wolkers over een ter dood veroordeelde liefde
	1970-09-30Cabaret. De verschoven poëzie in het cabaret
	1970-11-21Turken, Jezuieten, boeren... Grote Van Dale in Kort Geding
	1971-03-13Groothandelsgebouw van Vaandrager. "De reus van Rotterdam"
	1971-04-03Tussen afbraak en zwijgen. "Kaleidia fragmenten" van Jacq Firmin Vogelaar
	1972-04-28Dichters van eergisteren
	1972-09-02Debuut van Mensje van Keulen. "Bleekers Zomer"
	1972-09-19Er is ook een leesboek waarover zelden of nooit iets te lezen valt. Over streekromans
	1972-11-24Vijfentwintig jaar "De Avonden"
	1972-12-15Geplooide ernst
	1973-03-17Vier boeken om mee te nemen naar een onbewoond eiland
	1973-05-25Aangepaste hoeveelheden
	1973-06-22Guus Vleugel
	1973-07-13Boek van stand
	1973-10-15Carmiggelt 60
	1973-10-26Kinderboekenweek
	1973-10-31Waar staat de kristenheid vandaag? Open Brief van Frits van der Meer
	1974-05-10Gossaert
	1975-07-04Te gek
	1975-09-26Alledaags
	1976-03-06Kitsch als symbool van Kitsch. Louis Ferron voltooit trilogie over nazisme
	1976-04-03Aleida Leeuwenberg debuteert met een geestig brievenboek
	1976-04-29Normen II [**]
	1976-05-06Vermoeidheden
	1976-09-03autoriteit van de gemeenplaats, De
	1976-09-24woord heeft nauwelijks gezag meer, Het
	1976-10-29Vader en moedertaal
	1977-01-07Bezoeking
	1977-02-04Talent voor talent
	1977-09-22Grossouw kiest voor vrijheid
	1978-03-27"Ziet: dit gelaat is lood"
	1978-04-03Moedertaal en de taal van moeders
	1978-04-07drie gezichten van Lodewijk van Deyssel, De
	1978-06-09Verhalen
	1978-06-23voorplat is gevonden, Het
	1978-09-08Opperlands [*]
	1979-01-26Ach, eiland in de Noordzee
	1979-01-29brief, lang 75 jaar, Een –
	1979-09-24verzoekingen van Flaubert, De
	1979-10-26Temmen met raffinement
	1980-01-21geschiedenis van een cultuurmoord, De
	1980-05-27"Wij kunnen niet genoeg geboren worden"
	1980-10-24Sonnetten
	1980-11-10In de dienst van woord en tafel
	1981-05-30Bij de dood van Gabriël Smit. Sprekend naar de laatste eenvoud
	1981-10-23Opperlands [**]
	1981-11-06Tot op de bodem (1)
	1981-11-13Tot op de bodem (2)
	1982-02-08Trainers
	1982-10-22Fulco de minstreel
	1983-04-18Hoe houd ik orde onder de lezers?
	1986-05-26Opstand tegen de spuitbussen
	1986-11-07Schitterend
	1986-12-12Tafeltaal
	1987-11-06Engelen tutoyeren niet
	1988-11-11Zonder Papieren
	1989-02-03U
	1989-06-19Twee wijzen van kijken
	1989-11-13vliegenoog van Louis Paul Boon, Het
	1990-01-22speeltuig voor de wind, Een
	1992-06-05Indirecte Vrije Literatuur Van Het Voetbal, De
	1994-11-11Kees Fens De kracht van het onweerlegbare stukje / Pieter Sieksma
	1996-06-21Taal Bewaard In Een Oude Doos
	1996-10-05macht en ik, de
	1996-10-14verlangen naar tegendraadsheid, Het
	1996-11-16Wim Deetman
	1997-01-27Berichten uit de Achterhoek
	1997-02-08Annemarie Jorritsma
	1997-03-22Dries van Agt
	1997-09-06Annemarie Grewel
	1997-11-28verdwenen deemoedige bomen, De
	1997-11-29Prins Philip
	1998-01-03Ernst Bakker
	1998-01-31Pieter van Vollenhoven
	1998-05-01onvermijdelijke bijna–herhaling, De
	1998-05-08gemeenplaats der heiligen, De
	1998-06-22decadente Sodoma uit Rome, Het
	1998-06-27Nederlander, De
	1998-06-29klassieke kan niet klassiek worden, Het
	1998-09-08goud, het vuur en alle andere krachten, Het –
	1998-11-23Drie jaar voor verandering van eeuwen
	1998-12-04Van Kr tot Lichamelijk
	1999-11-20Met groeiende bewondering
	2000-07-01Herman Gorter De dichter als sportman
	2000-09-01In de schaduw van de literatuur
	2000-10-12Naakt uitkleden
	2001-03-16eenzame fluit uit de verte, Een
	2001-05-04ideale redenaar is wijs en goed, De – . Quintilianus' handboek over de welsprekendheid vertaald
	2001-06-30Kees Stip verlichtte onze stijve literatuur
	2001-09-07heilige van niets, Een
	2002-03-15Opgepast! Opperlans! Battus vervolmaakt zijn eigen taal– en letterkunde
	2002-07-12Gaudí van het woord, Een
	2003-09-12toren van de kennis, De – . Bouwkundige hoogmoed van Babylon in vier boekdelen beschreven
	2004-01-30IJskoud water tegen vurige hartstocht. 'Lezer' Piet Gerbrandy schrijft over poëzie en retorica
	2005-03-01Amsterdams van Michels, Het
	2005-07-14Grote geleerden, kleine universiteit. Proefschrift over geschiedenis van Amsterdamse onderwijsinstelling Athenaeum Illustre in 17e eeuw
	2005-12-16Geilbaarden en protserige hengsten. De pornografische spotternijen van de 16de–eeuwer Pietro Aretino
	2006-07-13Mijn geliefde encyclopedie
	2006-07-20Leve het breekijzer! Piet Gerbrandy essayeert over klassieke en eigentijdse dichters
	2006-09-15Zijn boeken zullen Prick missen
	2007-06-14Gedichten uit een illusieloze grijze tijd. [Kopje binnen de tekst:] Nooit een eufemisme van Michaelis
	2007-10-11gesprek van tien minuten is lang genoeg, Een – . [Kopje binnen de tekst:] Nederlandse taal wordt nooit ververst
	2008-01-03mooie Nederlands van Leo en Tineke Vroman, Het – . [Kopje binnen de tekst:] Druk als op de bladzijden is het leven
	2008-03-22Dichter zonder nadrukkelijkheid [Ondertitel binnen de tekst:] Een groot bindend thema is moeilijk in zijn werk te ontdekken
Zie ook
	"maar waarom"–wending bij Krol
	"toon" bij (Van het) Reve, de –
	aanstellerij, tegen de – » hekel aan onechtheid » ontmaskeren » doorprikken
	adjectiefgebruik in taal c.q. in poëzie
	adjectieven bij Couperus
	agoog » –ogen» halfzacht» softe hap» geitenwollensokkendom» &quo
	algemeen gebruikte taal / exclusieve groepstaal
	ambtelijke tekst(en) cq taal » taal v.d. bureaucratie » SOMS: taal en politiek
	argot » slang » boeventaal » bargoens
	Babel » Babylon » taalverwarring » toren van Babel
	Barend & Van Dorp [tv–programma: talk show]
	beschrijvingslust » –woede » –kunst » beschrijving » (brede) sch
	betekenis » SOMS: betekeniswaarde
	betekenisgeschiedenis van woord(en) » woordgeschiedenis
	betekenisverlies van woord door overmatig (: verabsoluterend) gebruik ervan
	bijbelse taal » tale Kanaäns » bijbeltaal » SOMS: orakeltaal
	bijvoeglijk naamwoord in Vestdijk's gedichten
	contrastwerking » effect van tegenstellingen » effect van contrast
	conversatiecultuur » gesprekscultuur» OOK: gespreksgroep(en)\ kunst vh gesprek
	dagelijks taalgebruik » alledaagse taal
	dialect » bargoens » dieventaal » plat » OOK: (zuidelijke) zachte g
	dichten is ...
	dichten: d.i. verklaringen want verbindingen laten ontstaan in taal
	dichter: schept taal
	dichters als erflaters van bijzondere woorden
	Diepenhorst, I.A.
	directheid van taal » (MET NAME c.q. ONDER MEER OOK:) directheid in poëzie
	dode taal (van macht» bureaucratie) / levende taal (c.q. literatuur)
	eenheid als droom » ideaal van eenheid en samenhang » hang naar eenheid
	effect van devotioneel Nederlands taalgebruik » invloed van...
	eigenzinnigheid van de taal en»of het woordgebruik
	elementaire taal » oertaal » beginnende taal
	examen » tentamen (universitaire studie Nederlands)
	formule / cliché : neutrale formele taal biedt uitzicht / ergerlijk lege geest
	gebeuren mèt taal (beschreven) / gebeuren ìn taal (tot stand gebracht)
	geluk van het schrijven » plezier van het formuleren » vertel–\ schrijfplezier
	generatie (–s)\ –verschil (–len)\ –kloof » SOMS: jongeren » jeug
	gespletenheid van figuren en taal
	gevoelswoord » gevoelsaanduiding
	grammatica » spraakkunst » syntaxis
	Groot Dictee der Nederlandse Taal
	imperfectum (onvoltooid verleden tijd) en lyriek
	juiste woord is het niet (maar weet geen ander)
	kleurloze mededeling » kleurloosheid » saai » onopvallend » academisch
	leentaal » geen eigen taal (: geleende» kleurloze» slappe» "platte"
	lexicografie » lexicograaf
	lezersmanipulatie door woordgebruik » manipulatie mbv. of dmv. taal
	lichtheid van toon
	literaire middelen (, mogelijkheden van – ) » vormtechniek » taalmiddelen
	literatuurfilosofie » filosofie van de poëzie » (taal–) filosofie en poë
	literatuuronderwijs is taalonderwijs!
	lusteloze taal van wetenschap » (vlucht in:) ongeloofwaardig wetenschapsjargon
	modewoord » modieus begrip cq – modernisme » modetaal » SOMS: sociologenjarg
	moedertaaldidactiek » moedertaalonderwijs
	Nederlandse taal in Indonesië
	neologismen » nieuwe woorden » eigengemaakte woord– en zinsformaties
	neutrale mededeling aan seksuele connotatie krijgen (, iedere – )
	omkering als stijlmiddel
	onvervangbare erudiete eenling met persoonlijke (schrijf– OF spreek–) stijl
	onvolmaaktheid van menselijke taal
	poëzie: eigen taalgebruik» eigen taalnatuur c.q. eigen toon van –
	praesens (onvoltooid tegenwoordige tijd)
	praesens (onvoltooid tegenwoordige tijd) en lyriek
	priesterschap – dichterschap (OOK: priester cq pastor en dichter)
	proces van het dichten zelf » dichterlijk taalproces
	purisme » purist(en) (OOK: taalpurisme)
	recht » wet» jurist» rechten(–studie)\ rechtsgeleerdheid» juridisch (&
	religieus imperialisme dmv. taal » SOMS: dmv. praten
	schoolvak literatuur » SOMS: vernieuwing cq modernisering literatuuronderwijs
	schrijverschap » schrijvers » het schrijven » auteur (–s) » schrijver
	slecht geschreven » slechte stijl» slecht taalgebruik» stijlloos» quasi&ndas
	slecht Nederlands » verkeerd taalgebruik » anglicisme » germanisme (etc.)
	soorten sprekers in het openbaar
	spanning door taal » spanning ontstaan uit de taal
	spelling » spellingskwestie
	spelling–Marchant
	spellingsregel » spelregel(s) » spellingsonderwijs
	spreektaal / kunsttaal (: (plechtige) taal van cq. in kunst)
	spreekvaardigheid » welbespraaktheid
	sterfproces van taal » taalverlies » verworden taal » dood v. taal » taalmoo
	stijl overtuigt » geeft het enige gelijk dat mogelijk is » gelijk van de vorm
	stijl » stilistisch vermogen » schrijfwijze » taalbehandeling
	suggestie Fens: door oudere Indonesiërs nog gesproken Nederlands vastleggen
	suggestie Fens: schrijf studie over (gelijk)schakelwoordje "en" bij L.P. Boon
	taal (...)
	taal als probleem » taal geproblematiseerd » OOK: dichten geproblematiseerd
	taal kiest partij » partijdigheid van c.q. door taal
	taal schept de verbanden
	taal tot zijn recht laten komen is de kern van schrijven en dichten
	taal van Cruijff » het spreken van Cruijff
	taal van preek en»of gebed
	taal » –kracht » macht c.q. kracht v.d. taal » taalgebeuren » –k
	taal, geschreven –
	taal: beperkingen (onmacht, grenzen) van de – » taal als beslagen spiegel
	taalbehandeling » woordbehandeling : bij Hendrik de Vries
	taalbezetenheid » taallust » liefde voor de taal » taalgek » taalcultuur
	taalgebruik in kinderboek » taal cq stijl cq retoriek van of in jeugdboek(en)
	taalgevoel » taalgevoel van kind
	taalinflatie door jargon» terminilogische inflatie» terminologie problematisch
	taalkunde » linguïst » –ïstiek » taalkundige » –bescho
	taalvaardigheid » onderwijs taal » stelvaardigheid » taalbeheersing » opstel
	taalverandering (–en) » taalgroei » ontwikkeling c.q. geschiedenis van de taal
	taalvermogen » (SOMS OOK:) tekort aan taalvermogen
	taalvernieuwing » taalvernieuwer » revolutionair cq. experimenteel taalgebruik
	taalvorming » taalmisvorming van lezer
	tegenwoordige tijd / verleden tijd [werkwoordstijden]
	traag » traagheid van stijl of verteltrant
	tutoyeren » OOK: (mogen) gebruiken van voornaam
	vaktaal » vakjargon » specialistentaal » specialistische c.q. geleerde taal
	Van Dale » de Grote Van Dale [woordenboek]
	verkleinwoord » diminutieven
	verveling bij lezer » herkenning en verveling » vervelend qua stijl
	verwoording, doordachte» zorgvuldige» moeizame» weinig spontane –
	vorm » vormkracht » vormgeving » OOK: design EN: vormloosheid c.q. vormeloos
	wantrouwen tegen taal c.q. tegen woord c.q. tegen schrijven
	weinig adjectieven (Fens: "die callgirls van het proza") bij Alberts
	welsprekendheid » eloquentie
	wilt u uit mijn taal gaan?
	WNT » Woordenboek der Nederlandsche Taal
	woord » woordwaarde » woordkracht » (SOMS: vervalsende) macht van woord(en)
	woordenboek » lexicon
	woordfunctie in goede tekst: ander woord gekozen wijzigt voorstelling v geheel
	woordgrapje (–s) » woord(en)spel » –speling(en) » –experiment &r
	woordkeus » woordgebruik » woordhantering
	woordkunst » geen woordkunst
	woordkunstenaar (–s)
	zin » volzin » korte zin » zinsbouw » –constructie » –leng