taal » taalgebruik » gebruik van taal » taalbeheersing » macht over taal
Artikelen
  • 0000-00-00 00:00:00""""""""""WOORDGRAPJES BIJ FENS: In zijn Linie–columns (met het vogelvignetje) zijn woordgrapjes een veel gehanteerd stijlmiddel. Zo bv. in "overmoed" (9.4.60), een ironiserend stukje over de wijze waarop de r.k. pers zich uitsloofde na de benoeming van een Nederlandse kardinaal, waar hij een voorpaginakop signaleert: "Kardinaal maandag naar de kleermaker" laat hij op dat belangwekkende nieuws deze zin volgen: "Bij een goed katholiek gaat zo'n mededeling niet in zijn kouwe kleren zitten." Cf. ook in "kleuren" (De Linie 16.04.60) over een onwennige poging om met Pasen eieren te gaan beschilderen: "Met een kleur hebben wij aan een vrouwelijke kennis een kookboek te leen gevraagd." Daarin vindt de auteur o.m. "theoretisch geëier"; bij de mislukkende verfaanschaf daarna: "Wij kozen eieren voor ons geld en holden de winkel uit"; en even verder: "het kookboek kookte over van leuke tips"; en hij voelt zich "voor het lapje gehouden" door het advies om eieren glimmend te wrijven met een lapje met olie. Zie ook "wandelen" (De Linie, 23.4.60), waarin o.m. de uitdrukking "je beste beentje voor zetten" gebruikt wordt bij de komische beschrijving van een fanatieke wandelaarster. Zie vooral ook "vakbeurs" in De Linie dd 11.6.60, waarin o.m. van een begrafenisondernemer wordt gezegd: "hij lachte, waarbij een kerkhof zichtbaar werd." en even verder: "laat je niet kisten", "daar lachen wij ons altijd dood mee", "onderkruiper", "doodeenvoudig", enz., enz. Zie ook in De Linie dd 8.10.60 de column "leek" (dat speelt op de toen in r.k. kringen hevig woedende problematiek van het verschil tussen 'leken' en bekleders van het geestelijk ambt) waar in de tweede kolom het woordje 'leketreurspel' wordt gebruikt en in de slotzin 'leek' als scheldwoord valt. Vanaf 1955 zijn zulke grappen typerend in zijn columns (evenals de daar gehanteerde "wij"–vorm). [Notitie om dat niet te vergeten; ik had eerder dit soort aantekeningen moeten maken! 9.2.2000]
  • 1956-08-11 00:00:00dubbeltje rolt, een
  • 1957-03-02 00:00:00Proza [*]
  • 1957-05-04 00:00:00huiskamer en het paleis, De – . Bij het verzameld werk van Willem Elsschot en Herman Teirlinck
  • 1957-05-18 00:00:00transactie
  • 1957-05-25 00:00:00gefluisterd afscheid
  • 1957-10-12 00:00:00geschenk bij het doctorsjubileum van gerard brom
  • 1957-10-26 00:00:00boeken
  • 1958-05-03 00:00:00"snippers" van leo vroman
  • 1958-11-15 00:00:00reiskroniek die de grenzen niet haalt
  • 1958-12-20 00:00:00Indische vertellingen. Bundel van Vincent Mahieu
  • 1958-12-24 00:00:00huis der geluidloosheid, het – . met de draaideur sluit je het lawaai van de wereld buiten
  • 1959-08-01 00:00:00badplaats
  • 1959-10-10 00:00:00afrika en spanje in nederlandse romans. "blijf met het geluk" van arnold van oostrom
  • 1959-12-05 00:00:00tussen roman en journaal in. "de nikkers" van piet van aken
  • 1959-12-22 00:00:00Afgeslotenheid van buitenwereld. Het vaste baanvak van de Nederlandse romankunst. Het debuut als afscheid. Impasse is buiten–literair
  • 1960-01-09 00:00:00laat je niets wijs maken!
  • 1960-01-30 00:00:00taal [**]
  • 1960-02-06 00:00:00helemaal niet en bijna wel. het gemak dient de schrijver niet
  • 1960-09-17 00:00:00rondvaart
  • 1960-12-19 00:00:00Woorden
  • 1961-02-11 00:00:00Schrijven met en zonder secretaris. Kleingoed uit de literatuur. Verhalen van Willem van Toorn, Margaretha Ferguson, Victor Spoor en Jan Apol
  • 1961-04-15 00:00:00Op zoek naar een vader. "Een winterreis", bijzonder romandebuut van Willem Brakman.
  • 1961-05-06 00:00:00Nijhoff als criticus. Gevoel voor gemeenschap en traditie. Kanttekeningen bij verzameld proza.
  • 1961-06-10 00:00:00Illustreren en redeneren. Nieuwe gedichten van Bert Voeten. Een bundel van Corly Verlooghen
  • 1961-09-30 00:00:00strekken van de heilige band, Het – . Twee gedichten van Leo Vroman. Het ogenblik van ons aller leven
  • 1961-10-12 00:00:00Kritiek II
  • 1962-03-31 00:00:00Boekenweekgeschenk 1962: Een dierenverhaal van Anton Koolhaas
  • 1962-06-22 00:00:00"Dag Opa"
  • 1962-07-26 00:00:00Zuid en Noord
  • 1962-08-18 00:00:00versierde schrijver, De – . Verhaal en vrijheid. "Doden hebben voorrang" van Leo Derksen
  • 1962-10-24 00:00:00Tijdschriften I ['62.10.24]
  • 1962-11-27 00:00:00Man achter een verborgen wetenschap, De – . Prof. Dr. L.C. Michels 75 jaar
  • 1962-12-22 00:00:00Dolf Verspoor: de vertaler als ontdekkingslezer. Literatuurhistoricus en kritisch dichter.
  • 1963-07-20 00:00:00Verhalen en vertolken. Levende literatuurgeschiedenis. W. van Eldens literaire werk
  • 1963-09-14 00:00:00Religie: "made in Holland". Romans van: B. Roest Crollius en Steven Membrecht
  • 1963-11-09 00:00:00Hoffelijk en helderziend. "De geheime tuin" van H.A. Gomperts. Een bundel literaire kritieken
  • 1965-01-02 00:00:00Aardsheid in de poëzie. Bundels van Gabriël Smit en Jos de Haes
  • 1965-11-20 00:00:00Herschepping leidt tot nieuwe schepping. "Terug naar Oegstgeest" van Jan Wolkers. De gelijkheid en het toeval
  • 1966-03-05 00:00:00Concrete inbreng
  • 1966-03-05 00:00:00jongste roman van Hella S. Haasse, De – . Een nieuwer testament
  • 1966-05-14 00:00:00"Variaties van liefde". Het tastend dichterschap van Gabriël Smit. Meer een vrager dan een weter
  • 1967-05-06 00:00:00"In de straten van Tepalka" van Tip Marugg
  • 1968-02-10 00:00:00Goede Boodschap van Evert Straat, De – . Markus, Matthijs, Lukas en Jan
  • 1968-03-30 00:00:00Poëzie uit een binnenwereld. P.C. Boutens' Lyriek opnieuw uitgegeven
  • 1969-02-08 00:00:00Celine's loodgrijze visie op de mens. Eenzaamheid en absurditeit in 'Reis naar het einde van de nacht'
  • 1969-07-26 00:00:00Glanzende angststukken van J.A. Emmens
  • 1969-11-01 00:00:00heldhaftige aandichten van Gabriël Smit, Het –
  • 1969-12-06 00:00:00Turks fruit roman van Jan Wolkers over een ter dood veroordeelde liefde
  • 1970-09-30 00:00:00Cabaret. De verschoven poëzie in het cabaret
  • 1970-11-21 00:00:00Turken, Jezuieten, boeren... Grote Van Dale in Kort Geding
  • 1971-03-13 00:00:00Groothandelsgebouw van Vaandrager. "De reus van Rotterdam"
  • 1971-04-03 00:00:00Tussen afbraak en zwijgen. "Kaleidia fragmenten" van Jacq Firmin Vogelaar
  • 1972-04-28 00:00:00Dichters van eergisteren
  • 1972-09-02 00:00:00Debuut van Mensje van Keulen. "Bleekers Zomer"
  • 1972-09-19 00:00:00Er is ook een leesboek waarover zelden of nooit iets te lezen valt. Over streekromans
  • 1972-11-24 00:00:00Vijfentwintig jaar "De Avonden"
  • 1972-12-15 00:00:00Geplooide ernst
  • 1973-03-17 00:00:00Vier boeken om mee te nemen naar een onbewoond eiland
  • 1973-05-25 00:00:00Aangepaste hoeveelheden
  • 1973-06-22 00:00:00Guus Vleugel
  • 1973-07-13 00:00:00Boek van stand
  • 1973-10-15 00:00:00Carmiggelt 60
  • 1973-10-26 00:00:00Kinderboekenweek
  • 1973-10-31 00:00:00Waar staat de kristenheid vandaag? Open Brief van Frits van der Meer
  • 1974-05-10 00:00:00Gossaert
  • 1975-07-04 00:00:00Te gek
  • 1975-09-26 00:00:00Alledaags
  • 1976-03-06 00:00:00Kitsch als symbool van Kitsch. Louis Ferron voltooit trilogie over nazisme
  • 1976-04-03 00:00:00Aleida Leeuwenberg debuteert met een geestig brievenboek
  • 1976-04-29 00:00:00Normen II [**]
  • 1976-05-06 00:00:00Vermoeidheden
  • 1976-09-03 00:00:00autoriteit van de gemeenplaats, De
  • 1976-09-24 00:00:00woord heeft nauwelijks gezag meer, Het
  • 1976-10-29 00:00:00Vader en moedertaal
  • 1977-01-07 00:00:00Bezoeking
  • 1977-02-04 00:00:00Talent voor talent
  • 1977-09-22 00:00:00Grossouw kiest voor vrijheid
  • 1978-03-27 00:00:00"Ziet: dit gelaat is lood"
  • 1978-04-03 00:00:00Moedertaal en de taal van moeders
  • 1978-04-07 00:00:00drie gezichten van Lodewijk van Deyssel, De
  • 1978-06-09 00:00:00Verhalen
  • 1978-06-23 00:00:00voorplat is gevonden, Het
  • 1978-09-08 00:00:00Opperlands [*]
  • 1979-01-26 00:00:00Ach, eiland in de Noordzee
  • 1979-01-29 00:00:00brief, lang 75 jaar, Een –
  • 1979-09-24 00:00:00verzoekingen van Flaubert, De
  • 1979-10-26 00:00:00Temmen met raffinement
  • 1980-01-21 00:00:00geschiedenis van een cultuurmoord, De
  • 1980-05-27 00:00:00"Wij kunnen niet genoeg geboren worden"
  • 1980-10-24 00:00:00Sonnetten
  • 1980-11-10 00:00:00In de dienst van woord en tafel
  • 1981-05-30 00:00:00Bij de dood van Gabriël Smit. Sprekend naar de laatste eenvoud
  • 1981-10-23 00:00:00Opperlands [**]
  • 1981-11-06 00:00:00Tot op de bodem (1)
  • 1981-11-13 00:00:00Tot op de bodem (2)
  • 1982-02-08 00:00:00Trainers
  • 1982-10-22 00:00:00Fulco de minstreel
  • 1983-04-18 00:00:00Hoe houd ik orde onder de lezers?
  • 1986-05-26 00:00:00Opstand tegen de spuitbussen
  • 1986-11-07 00:00:00Schitterend
  • 1986-12-12 00:00:00Tafeltaal
  • 1987-11-06 00:00:00Engelen tutoyeren niet
  • 1988-11-11 00:00:00Zonder Papieren
  • 1989-02-03 00:00:00U
  • 1989-06-19 00:00:00Twee wijzen van kijken
  • 1989-11-13 00:00:00vliegenoog van Louis Paul Boon, Het
  • 1990-01-22 00:00:00speeltuig voor de wind, Een
  • 1992-06-05 00:00:00Indirecte Vrije Literatuur Van Het Voetbal, De
  • 1994-11-11 00:00:00Kees Fens De kracht van het onweerlegbare stukje / Pieter Sieksma
  • 1996-06-21 00:00:00Taal Bewaard In Een Oude Doos
  • 1996-10-05 00:00:00macht en ik, de
  • 1996-10-14 00:00:00verlangen naar tegendraadsheid, Het
  • 1996-11-16 00:00:00Wim Deetman
  • 1997-01-27 00:00:00Berichten uit de Achterhoek
  • 1997-02-08 00:00:00Annemarie Jorritsma
  • 1997-03-22 00:00:00Dries van Agt
  • 1997-09-06 00:00:00Annemarie Grewel
  • 1997-11-28 00:00:00verdwenen deemoedige bomen, De
  • 1997-11-29 00:00:00Prins Philip
  • 1998-01-03 00:00:00Ernst Bakker
  • 1998-01-31 00:00:00Pieter van Vollenhoven
  • 1998-05-01 00:00:00onvermijdelijke bijna–herhaling, De
  • 1998-05-08 00:00:00gemeenplaats der heiligen, De
  • 1998-06-22 00:00:00decadente Sodoma uit Rome, Het
  • 1998-06-27 00:00:00Nederlander, De
  • 1998-06-29 00:00:00klassieke kan niet klassiek worden, Het
  • 1998-09-08 00:00:00goud, het vuur en alle andere krachten, Het –
  • 1998-11-23 00:00:00Drie jaar voor verandering van eeuwen
  • 1998-12-04 00:00:00Van Kr tot Lichamelijk
  • 1999-11-20 00:00:00Met groeiende bewondering
  • 2000-07-01 00:00:00Herman Gorter De dichter als sportman
  • 2000-09-01 00:00:00In de schaduw van de literatuur
  • 2000-10-12 00:00:00Naakt uitkleden
  • 2001-03-16 00:00:00eenzame fluit uit de verte, Een
  • 2001-05-04 00:00:00ideale redenaar is wijs en goed, De – . Quintilianus' handboek over de welsprekendheid vertaald
  • 2001-06-30 00:00:00Kees Stip verlichtte onze stijve literatuur
  • 2001-09-07 00:00:00heilige van niets, Een
  • 2002-03-15 00:00:00Opgepast! Opperlans! Battus vervolmaakt zijn eigen taal– en letterkunde
  • 2002-07-12 00:00:00Gaudí van het woord, Een
  • 2003-09-12 00:00:00toren van de kennis, De – . Bouwkundige hoogmoed van Babylon in vier boekdelen beschreven
  • 2004-01-30 00:00:00IJskoud water tegen vurige hartstocht. 'Lezer' Piet Gerbrandy schrijft over poëzie en retorica
  • 2005-03-01 00:00:00Amsterdams van Michels, Het
  • 2005-07-14 00:00:00Grote geleerden, kleine universiteit. Proefschrift over geschiedenis van Amsterdamse onderwijsinstelling Athenaeum Illustre in 17e eeuw
  • 2005-12-16 00:00:00Geilbaarden en protserige hengsten. De pornografische spotternijen van de 16de–eeuwer Pietro Aretino
  • 2006-07-13 00:00:00Mijn geliefde encyclopedie
  • 2006-07-20 00:00:00Leve het breekijzer! Piet Gerbrandy essayeert over klassieke en eigentijdse dichters
  • 2006-09-15 00:00:00Zijn boeken zullen Prick missen
  • 2007-06-14 00:00:00Gedichten uit een illusieloze grijze tijd. [Kopje binnen de tekst:] Nooit een eufemisme van Michaelis
  • 2007-10-11 00:00:00gesprek van tien minuten is lang genoeg, Een – . [Kopje binnen de tekst:] Nederlandse taal wordt nooit ververst
  • 2008-01-03 00:00:00mooie Nederlands van Leo en Tineke Vroman, Het – . [Kopje binnen de tekst:] Druk als op de bladzijden is het leven
  • 2008-03-22 00:00:00Dichter zonder nadrukkelijkheid [Ondertitel binnen de tekst:] Een groot bindend thema is moeilijk in zijn werk te ontdekken
  • Zie ook
  • "maar waarom"–wending bij Krol
  • "toon" bij (Van het) Reve, de –
  • aanstellerij, tegen de – » hekel aan onechtheid » ontmaskeren » doorprikken
  • adjectiefgebruik in taal c.q. in poëzie
  • adjectieven bij Couperus
  • agoog » –ogen» halfzacht» softe hap» geitenwollensokkendom» &quo
  • algemeen gebruikte taal / exclusieve groepstaal
  • ambtelijke tekst(en) cq taal » taal v.d. bureaucratie » SOMS: taal en politiek
  • argot » slang » boeventaal » bargoens
  • Babel » Babylon » taalverwarring » toren van Babel
  • Barend & Van Dorp [tv–programma: talk show]
  • beschrijvingslust » –woede » –kunst » beschrijving » (brede) sch
  • betekenis » SOMS: betekeniswaarde
  • betekenisgeschiedenis van woord(en) » woordgeschiedenis
  • betekenisverlies van woord door overmatig (: verabsoluterend) gebruik ervan
  • bijbelse taal » tale Kanaäns » bijbeltaal » SOMS: orakeltaal
  • bijvoeglijk naamwoord in Vestdijk's gedichten
  • contrastwerking » effect van tegenstellingen » effect van contrast
  • conversatiecultuur » gesprekscultuur» OOK: gespreksgroep(en)\ kunst vh gesprek
  • dagelijks taalgebruik » alledaagse taal
  • dialect » bargoens » dieventaal » plat » OOK: (zuidelijke) zachte g
  • dichten is ...
  • dichten: d.i. verklaringen want verbindingen laten ontstaan in taal
  • dichter: schept taal
  • dichters als erflaters van bijzondere woorden
  • Diepenhorst, I.A.
  • directheid van taal » (MET NAME c.q. ONDER MEER OOK:) directheid in poëzie
  • dode taal (van macht» bureaucratie) / levende taal (c.q. literatuur)
  • eenheid als droom » ideaal van eenheid en samenhang » hang naar eenheid
  • effect van devotioneel Nederlands taalgebruik » invloed van...
  • eigenzinnigheid van de taal en»of het woordgebruik
  • elementaire taal » oertaal » beginnende taal
  • examen » tentamen (universitaire studie Nederlands)
  • formule / cliché : neutrale formele taal biedt uitzicht / ergerlijk lege geest
  • gebeuren mèt taal (beschreven) / gebeuren ìn taal (tot stand gebracht)
  • geluk van het schrijven » plezier van het formuleren » vertel–\ schrijfplezier
  • generatie (–s)\ –verschil (–len)\ –kloof » SOMS: jongeren » jeug
  • gespletenheid van figuren en taal
  • gevoelswoord » gevoelsaanduiding
  • grammatica » spraakkunst » syntaxis
  • Groot Dictee der Nederlandse Taal
  • imperfectum (onvoltooid verleden tijd) en lyriek
  • juiste woord is het niet (maar weet geen ander)
  • kleurloze mededeling » kleurloosheid » saai » onopvallend » academisch
  • leentaal » geen eigen taal (: geleende» kleurloze» slappe» "platte"
  • lexicografie » lexicograaf
  • lezersmanipulatie door woordgebruik » manipulatie mbv. of dmv. taal
  • lichtheid van toon
  • literaire middelen (, mogelijkheden van – ) » vormtechniek » taalmiddelen
  • literatuurfilosofie » filosofie van de poëzie » (taal–) filosofie en poë
  • literatuuronderwijs is taalonderwijs!
  • lusteloze taal van wetenschap » (vlucht in:) ongeloofwaardig wetenschapsjargon
  • modewoord » modieus begrip cq – modernisme » modetaal » SOMS: sociologenjarg
  • moedertaaldidactiek » moedertaalonderwijs
  • Nederlandse taal in Indonesië
  • neologismen » nieuwe woorden » eigengemaakte woord– en zinsformaties
  • neutrale mededeling aan seksuele connotatie krijgen (, iedere – )
  • omkering als stijlmiddel
  • onvervangbare erudiete eenling met persoonlijke (schrijf– OF spreek–) stijl
  • onvolmaaktheid van menselijke taal
  • poëzie: eigen taalgebruik» eigen taalnatuur c.q. eigen toon van –
  • praesens (onvoltooid tegenwoordige tijd)
  • praesens (onvoltooid tegenwoordige tijd) en lyriek
  • priesterschap – dichterschap (OOK: priester cq pastor en dichter)
  • proces van het dichten zelf » dichterlijk taalproces
  • purisme » purist(en) (OOK: taalpurisme)
  • recht » wet» jurist» rechten(–studie)\ rechtsgeleerdheid» juridisch (&
  • religieus imperialisme dmv. taal » SOMS: dmv. praten
  • schoolvak literatuur » SOMS: vernieuwing cq modernisering literatuuronderwijs
  • schrijverschap » schrijvers » het schrijven » auteur (–s) » schrijver
  • slecht geschreven » slechte stijl» slecht taalgebruik» stijlloos» quasi&ndas
  • slecht Nederlands » verkeerd taalgebruik » anglicisme » germanisme (etc.)
  • soorten sprekers in het openbaar
  • spanning door taal » spanning ontstaan uit de taal
  • spelling » spellingskwestie
  • spelling–Marchant
  • spellingsregel » spelregel(s) » spellingsonderwijs
  • spreektaal / kunsttaal (: (plechtige) taal van cq. in kunst)
  • spreekvaardigheid » welbespraaktheid
  • sterfproces van taal » taalverlies » verworden taal » dood v. taal » taalmoo
  • stijl overtuigt » geeft het enige gelijk dat mogelijk is » gelijk van de vorm
  • stijl » stilistisch vermogen » schrijfwijze » taalbehandeling
  • suggestie Fens: door oudere Indonesiërs nog gesproken Nederlands vastleggen
  • suggestie Fens: schrijf studie over (gelijk)schakelwoordje "en" bij L.P. Boon
  • taal (...)
  • taal als probleem » taal geproblematiseerd » OOK: dichten geproblematiseerd
  • taal kiest partij » partijdigheid van c.q. door taal
  • taal schept de verbanden
  • taal tot zijn recht laten komen is de kern van schrijven en dichten
  • taal van Cruijff » het spreken van Cruijff
  • taal van preek en»of gebed
  • taal » –kracht » macht c.q. kracht v.d. taal » taalgebeuren » –k
  • taal, geschreven –
  • taal: beperkingen (onmacht, grenzen) van de – » taal als beslagen spiegel
  • taalbehandeling » woordbehandeling : bij Hendrik de Vries
  • taalbezetenheid » taallust » liefde voor de taal » taalgek » taalcultuur
  • taalgebruik in kinderboek » taal cq stijl cq retoriek van of in jeugdboek(en)
  • taalgevoel » taalgevoel van kind
  • taalinflatie door jargon» terminilogische inflatie» terminologie problematisch
  • taalkunde » linguïst » –ïstiek » taalkundige » –bescho
  • taalvaardigheid » onderwijs taal » stelvaardigheid » taalbeheersing » opstel
  • taalverandering (–en) » taalgroei » ontwikkeling c.q. geschiedenis van de taal
  • taalvermogen » (SOMS OOK:) tekort aan taalvermogen
  • taalvernieuwing » taalvernieuwer » revolutionair cq. experimenteel taalgebruik
  • taalvorming » taalmisvorming van lezer
  • tegenwoordige tijd / verleden tijd [werkwoordstijden]
  • traag » traagheid van stijl of verteltrant
  • tutoyeren » OOK: (mogen) gebruiken van voornaam
  • vaktaal » vakjargon » specialistentaal » specialistische c.q. geleerde taal
  • Van Dale » de Grote Van Dale [woordenboek]
  • verkleinwoord » diminutieven
  • verveling bij lezer » herkenning en verveling » vervelend qua stijl
  • verwoording, doordachte» zorgvuldige» moeizame» weinig spontane –
  • vorm » vormkracht » vormgeving » OOK: design EN: vormloosheid c.q. vormeloos
  • wantrouwen tegen taal c.q. tegen woord c.q. tegen schrijven
  • weinig adjectieven (Fens: "die callgirls van het proza") bij Alberts
  • welsprekendheid » eloquentie
  • wilt u uit mijn taal gaan?
  • WNT » Woordenboek der Nederlandsche Taal
  • woord » woordwaarde » woordkracht » (SOMS: vervalsende) macht van woord(en)
  • woordenboek » lexicon
  • woordfunctie in goede tekst: ander woord gekozen wijzigt voorstelling v geheel
  • woordgrapje (–s) » woord(en)spel » –speling(en) » –experiment &r
  • woordkeus » woordgebruik » woordhantering
  • woordkunst » geen woordkunst
  • woordkunstenaar (–s)
  • zin » volzin » korte zin » zinsbouw » –constructie » –leng