| 1961-08-19 schrijver en zijn stof, De – "De schuldvraag" van Nel Noordzij, Intelligentie en uitdaging | |
|---|---|
| Dagblad De Tijd\De Tijd–Maasbode (vanaf 8.2.1956) 1961-08-19 groot zaterdag–artikel (meer dan ± 1800 woorden) | |
| opmerking | |
| *[3688]* Met portretfoto van Nel Noordzij. Fens begint met het noemen van Toynbee's boek "Underdogs" (waarvan in het recente Tirade–nummer een hoofdstuk in vertaling staat afgedrukt). De gevalsbeschrijvingen in dat soort werk zijn te onderscheiden, zo stelt hij, van een "goede roman", die "de sprong van toeval naar beeld" moet maken om boven een tijd– en plaatsgebonden documentkarakter uit te stijgen: "De niet–kunstenaar laat de grond–stof de grond–stof; zijn verhaal blijft een geval, een pure toevalligheid, waaraan elke algemeenheid vreemd is", hoe interessant en intelligent wellicht ook gepresenteerd. "Van een boek van de laatste soort nu is de laatstverschenen roman van Nel Noordzij, "De schuldvraag" een goed voorbeeld, dat hopelijk niet goed doet volgen". De romans van Anna Blaman komen ter sprake omdat daar wel "in het uitzonderlijke een algemeen menselijke nood zichtbaar" is gemaakt. Aan de orde komen ook Noordzij's debuutroman "Het kan me niet schelen" (1955), de kleine roman "Een minnaar in de handpalm", de verhalenbundel "Variaties op een moederbinding" (1958; daaruit een citaat) en de novelle "Met de hand op een boomtak". Fens treft, met Renate Rubinstein, in dat werk een (uitdagende) burgerlijkheid aan die vaak doet denken aan "een Henriëtte van Eyk zonder esprit met de woordenschat van A.M. de Jong van in 'Frank van Wezels roemruchte jaren'". Aan het eind van de bespreking een korte vergelijking met het recent herdrukte "Zelfportret als legkaart" van Hella Haasse; die "weet aan het zeer bijzondere (...) de dimensie te geven van het algemeen menselijke. Kunst is altijd de strijd om het 'klaar komen met'. Nel Noordzij was al klaar, hoeveel moeiten haar personages ook nog moesten doen." Verder de signalering van een herdruk van de door Fens bewonderde roman "De atlasvlinder" van Aya Zikken (1958), waarvan een korte indruk wordt geschetst. [In zijn artikel van een week later: "De afstand tussen versje en gedicht" (De Tijd–Maasbode 26.8.61) borduurt Fens nog verder op het thema van deze bespreking. RM] | |
| Termen | |
| • algemeen / bijzonder [OF: wezenlijk vs bijkomstig» toevallig» uitzonderlijk] • algemeen vs individueel» persoonlijk» toevallig» incidenteel» uitzonderlijk • bekentenis– / verbeeldingsliteratuur (OOK: tekort» risico van bekentenislit.) • beschrijvend ipv beeldend: analyse» betoog» (aangeklede) abstractie ipv beeld • beschrijving » illustratie ipv beeld»interpretatie»visie»verbeelding»s • bewerken van de werkelijkheid » verwerking van realiteit (: door kunstenaars) • Blaman, Anna [pseudoniem van Johanna Petronella Vrugt] • burgerlijk » –heid » burgerman » –leven » –milieu » • damesroman » damesverhaal » –lectuur » meisjesboek(en) (: droomwereld van & • Eyk, Henriëtte van • Fens: kritisch programma » (EVT.: ergocentrisch) uitgangspunt v. lit. kritiek • Fens: voorbehoud cq ambivalentie» teleurgesteld» kritisch» afwijzend» negati • fictie / werkelijkheid (: literaire orde / orde van buiten de tekst) • gebeuren mèt taal (beschreven) / gebeuren ìn taal (tot stand gebracht) • Haasse, Hella S. • herdruk » (SOMS: herziene) heruitgave(n) » hereditie(s) » nieuwe druk(ken) • huwelijk » huwelijk (–sproblematiek) als (literair) motief • Jong, A.M. de • kunst: toevallige werkelijkheid bewerkt tot (beeld van) algemene waarheid • lectuur [i.t.t. literatuur] » Trivialliteratur » leesvoer (vs. literatuur) • literaire kwaliteit » literaire waarde » SOMS OOK: dubieuze lit. kwaliteit • literatuur: geen persoonlijke c.q. interessante mededeling (poëzie evenmin) • Noordzij, Nel • norm –en (OOK: poëticale)\ criteria (OOK: van criticus» recensent) » normatie • persoonlijk / algemeen (: provinciaal werd universeel; persoonlijk algemeen) • psychologie en literatuur » psychiatrie & literatuur » psycholoog & literatuur • Rubinstein, Renate [pseudoniem: Tamar] • signalering » aankondiging (her–) druk of uitgave » komt (weer) te verschijnen • stof wordt inhoud door vormgevingsvermogen van auteur • teken–kracht van (overtuigend» onontkoombaar) beschreven gebeurtenis» situatie • Tirade [tijdschrift] • Toynbee, Philip • uitgangspunt voor bespreking» vertrekpunt bij recensie » poëtica van recensent • vrouwelijke auteur (–s) » (tekst) geschreven door vrouw(en) • X INTERESSANT ENTREE BIJ FENS–STUDIE; TYPEREND» INDRUKWEKKEND» BELANGRIJK STUK • Zikken, Aya | |
| Besproken publikaties | |