| 2008-06-20 Hemel is naar beneden gekomen, De – . De mooiste zinnen van Kees Fens [Fens herdacht] | |
|---|---|
| Volkskrant (vanaf 31 augustus 1968) 2008-06-20 stuk\interview waarin Fens uitgebreid a\h woord is | |
| opmerking | |
| *[9785]* [N.B.: DEZE ANNOTATIE BETREFT NIET ALLEEN DE CICERO–PAGINA MET DE MOOISTE ZINNEN VAN KEES FENS, MAAR GEEFT DAARNA BOVENDIEN INFORMATIE – NIET UITPUTTEND – OVER NAAR AANLEIDING VAN ZIJN OVERLIJDEN IN DIVERSE MEDIA VERSCHENEN REACTIES EN ARTIKELEN.] Veertig citaten: een selectie van zinnen van Kees Fens, zes dagen na diens dood op 14 juni 2008 afgedrukt in de Cicero–bijlage (de Volkskrant dd 20.6.2008, bijna de gehele pagina 27); dit met de niet gesigneerde lead: "Kees Fens schreef zinnen met de kracht van een aforisme. Een bloemlezing uit veertig jaar stukken en stukjes voor de Volkskrant – onder het door hem geformuleerde motto: 'De hemel ligt om ons heen, in scherven op aarde'. Illustratie Ien van Laanen". [N.B.: bij een aantal van die citaten klopt de in de Volkskrant gegeven bronvermelding niet. ZIE HIERONDER. RM] In dezelfde Cicero–bijlage staat op de voorpagina (Volkskrant p23) Fens' laatste artikel: 'Altijd groene laurier' als apart lemma opgenomen in deze bibliografie; rechts onder op Volkskrantpagina 25 van de bijlage een cartoon van Stefan Verwey: 'Kees Fens?': uit de hemel komt kopij aangewaaid op de bureaus van Volkskrantredacteuren. –o–o–o–o–o–o–o–o– Gecorrigeerde bronvermelding van de (in de krant ongenummerd) geciteerde "mooiste zinnen van Kees Fens: 1. Volkskrant 1.3.1969: 'Het is begonnen met dromen. Hella Haasse in de tuinen van Bomarzo'. 2. Volkskrant 26.1.1971: uit de eerste alinea van 'De zachte krachten'. 3. Volkskrant 30.9.1974: begin van 'Cricket bestaat niet'. 4. Volkskrant 19.10.1974: 'De helden zijn niet vermoeid, de taal wel. 5. Beginzin van 'Sportweek' (ongedateerd opgenomen in: "Waarom ik niet tennis (en ook niet hockey)", Erven Thomas Rap, Vijverhof Baarn, [z.j., 1980], p45–47. Dit stuk is mij niet (nog) bekend als column in de krant en daardoor niet in de bibliografie opgenomen; de vermelde datum "26 maart 1979" kan onjuist zijn (cf. Paul Onkenhout 'Een blik in een sociale werkplaats', aflevering in de rubriek 'De twaalfde man', Volkskrant 2.12.2000). 6. Dit hier op 6.6.1979 gedateerde stuk is mij (nog) onbekend en daardoor niet opgenomen in de bibliografie. Het staat niet in "Waarom ik niet tennis (en ook niet hockey)", Rap, Baarn 1980. 7. Volkskrant 3.11.1980: 'Saai duel'. 8. Volkskrant 29.1.1982: 'Notendroom'. 9. Volkskrant 21.2.1986: 'Hoor! Hoor!'. 10. Volkskrant 11.4.1986: inzet van 'Bilts'. 11. Volkskrant 27.6.1986: met een weglating geciteerd uit 'Aangenaam'. 12. Volkskrant 16.1.1987: beginzinnen van 'Verbindingen'. 13. Volkskrant 4.10.1991: 'Een Heel Mooi Slecht Boek'. 14. Volkskrant 1.11.1993: laatste twee alinea's van 'Het evenwicht als levensvisie en opdracht'. (Aliniëring hier gesupprimeerd.) 15. Volkskrant 1.4.1994: inzet van 'Alle Namen Van De Leden Van De Plantenfamilie'. 16. Volkskrant 2.4.1994: voorlaatste alinea van 'Overmaat' (spelling "insect" hier gewijzigd in "insekt"). 17. Volkskrant 14.5.1994: 'Kastanje' ("van het vasten" hier gewijzigd in "door het vasten".) 18. Volkskrant 24.2.1995: uit de slotalinea van 'De Dichter Als De Ene Leerling'. 19. Volkskrant 30.3.1996: slotzinnen uit de slotalinea van 'Hans van Mierlo'. 20. Volkskrant 22.6.1996: (met in de eerste zin een weglating) uit 'Bert Schierbeek'. 21. Volkskrant 7.12.1998: slotzin van 'De Nederlandse neefjes van Peter Pan'. 22. Volkskrant 22.3.1997: 'Dries van Agt'. 23. Volkskrant 19.4.1997: 'Johan Cruijff'. 24. Volkskrant 5.5.1997: 'Leven en lezen zonder voorbeeld'. 25. Volkskrant 23.6.1997: 'Uw boeken liefhebben als uzelf'. 26. Volkskrant 23.6.1997: 'Uw boeken liefhebben als uzelf'. 27. Geen stuk uit de krant, maar beginzinnen van 'J.C. Bloem – 1952' (in: "Doorluchtig glas. Vijftig jaar P.C. Hooft–prijs", Stichting P.C. Hooft–prijs voor letterkunde, Den Haag, Em. Querido's Uitgeverij BV, Amsterdam 1997, p20). 28. Volkskrant 28.2.1998: vóórvoorlaatste alinea van 'Hans Wiegel'. 29. Volkskrant 25.4.1998: beginzin van 'Ian Paisley'. 30. Volkskrant 10.4.1999: uit de slotalinea van 'Waar Toscane op het hiernamaals lijkt'. 31. Volkskrant 22.12.2000: 'Beelden van het leven'. 32. Volkskrant 11.7.2002: 'Koning danst met gezag'. 33. Volkskrant 17.11.2005: 'Traan in de soep'. 34. Volkskrant 19.10.2006: slotalinea van 'Boeken in de schaduw'. 35. Volkskrant 9.11.2006: beginzin van 'De verfijndheid van Biegel'. 36. Volkskrant 13.10.2006: laatste alinea van 'Leve het ledikant'. ("het boek" in de eerste zin gewijzigd in "dit boek".) 37. Volkskrant 30.12.2006: begin van 'Het lichtland'. 38. Volkskrant 25.1.2007: 'Stille dingen stil laten. Het geluidloze in de poëzie'. 39. Volkskrant 19.3.2007: 'Alles van Vestdijk is ernstig'. 40. Volkskrant 21.3.2007: 'Het brutale gat in de heg' (aflevering 6 in het boekenweekrubriekje 'Lof der zotheid'). –o–o–o–o–o–o–o–o– Eerder, in de Volkskrant van maandag 16.6.2008, was al op verschillende plaatsen stilgestaan bij de dood van Fens: Aldaar op de voorpagina: over drie kolom door "onze verslaggeefster": "Literair criticus Fens overleden. 'Hij was de grand old man van de Nederlandse critici.' Fens was bijna 40 jaar verbonden aan de Volkskrant." Daarnaast stond op gele achtergrond het gedicht 'Junk Voor Kees Fens' van Remco Campert, uit "De eerste stem", Querido 1994. Daaronder, midden op de pagina over vier kolom een portretfoto van Fens, door Joost van den Broek»de Volkskrant, met het onderschrift "Kees Fens, 'de laatste die zo groots in de krant over kunst en cultuur heeft geschreven'". Daaronder, eveneens over vier kolom, een herdenking door de hoofdredacteur Pieter Broertjes: "Schrijven was Kees' verslaving", met als subtitel een recente uitlating van Fens, die zich nog graag gewaagd zou hebben aan een sportcolumn over het Nederlands elftal bij de Europese Kampioenschappen: 'Ik zou zo graag schrijven over de elf jongens van Marco'. Op pagina 3: Bert Wagendorp "Meneer Fens", met in de tekst een ondertitel: 'Verscholen in zijn woorden bestond de aftakeling niet meer'. Op pagina 9 (de voorpagina van de bijlage 'Voorkant'): bij een foto over vijf kolom (Wim Ruigrok»de Volkskrant) van Fens met Jan Blokker na de uitreiking van de P.C. Hooftprijs in 1990, een groot artikel van Michaël Zeeman "Behoefte om te bewonderen"; daarbij apart tegen lichtbruine achtergrond en curriculum vitae in jaartallen, met vermelding van een selectie van publikaties en prijzen. Rechts op de pagina nog een gedicht van Martin Bril: 'Er is een Amsterdammer gestorven'. (N.B.: Zie ook verderop in deze annotatie: Bril's column "Fens" in de Volkskrant van 16 januari 2009.) Op pagina 11 verzamelden de verslaggevers Erik van den Berg en Arjan Peters over zes kolom reacties op het overlijden van Fens: 'De koning van het precieze lezen'. Daarin bijdragen van Thomas Vaessens, Marita Mathijsen, Piet Calis, Jan Blokker en H.U. Jessurun d'Oliveira. Elders op de pagina kon Kader Abdollah nog een condoleance verwerken in de laatste zin van zijn Mirza–column 'Mevrouw Korteweg (89)'. Op pagina 16: Jan Tromp over de film van Keller 'Kees Fens, erfgenaam van een lege hemel': "Fens: de kerk is zelf een reliek geworden" (met een foto van het roosvenster in de kathedraal van Chartres). Op donderdag 19.6.2008 herdacht Max Pam Kees Fens op de Forum–pagina van de Volkskrant in de rubriek 'Beweringen en Bewijzen' met zijn bijdrage "Kees Fens, de onzichtbare man'. Op 16 januari 2009 stond van Martin Bril de column "Fens" in de 'Voorkant'–bijlage (p13 van het vrijdagnummer van de Volkskrant). De dood van Fens is in de Volkskrant niet alleen gememoreerd in diverse bijdragen door medewerkers, maar was ook voor verscheidene lezers aanleiding om te reageren. De Volkskrant drukte een aantal lezersbrieven af: – op dinsdag 17 juni: 'Grand old man' (Nienke Schadee, Wijk bij Duurstede), 'Bewonderen' (Siem van der Hoorn, Den Haag); – op vrijdag 20 juni: 'Dik bevriend' (Trees Dunk, Eindhoven (: hekelt Bert Wagendorp [16.6], Martin Bril [16.6.], Wim de Jong [18.6] en Max Pam [19.6] , die het nodig hebben gevonden om in hun columns de lezer te laten weten dat zij zo nu en dan gebeld werden door Kees Fens); – op zaterdag 21 juni: onder het kopje 'Herkenbare honger naar verwondering' zijn vier lezersreacties afgedrukt (van resp. Ans Schoorlemmer, Hensbroek; Koos Schouten, Amsterdam: 'Hemel'; Cees Peper, Haarlem: 'Bril'; Felicie van den Hoek, Den Haag: 'Juweeltjes'); – op zaterdag 28 juni: "Kees Fens – Hoe is het mogelijk dat je iemand die je nooit hebt ontmoet, zo kunt missen? Ook de Volkskrant bedankt. G. van der Werff–Geubels, meer dan 40 jaar abonnee". – op maandag 23 juni, pagina 9: 'Gemis' (Cathrina Kaastra, Apeldoorn; 96 jaar). Ook de uitvaartplechtigheid op vrijdag 20 juni in de r.k. kerk 'De Krijtberg' werd door de Volkskrant gecoverd: met een foto over 4 kolom op pagina 3 (de binnenlandpagina) van het nummer dd 21.6.2008. Michaël Zeeman publiceert in de Volkskrant dd 18.6.2008 n.a.v. de recent voltooide film van Hans Keller 'Kees Fens: erfgenaam van een lege hemel' een beschouwing "Kunst als vehikel van herinneringen". Aleid Truijens herdenkt Fens in haar column dd 24.6.2008 ('Werk niet zo hard, dat hoeft toch niet' – een titel die slaat op een mentaliteit waar Fens zich heel boos over kon maken). Er verschenen ook enkele reacties in condoleanceregisters op websites als www.condoleanceregister.nl en www.mensenlinq.nl, o.m. vanuit Australië door een klasgenoot van Fens. De VPRO heeft op 16 en 17 juni de film 'Kees Fens: erfgenaam van een lege hemel' van Hans Keller uitgezonden. De overlijdensannonces in de Volkskrant stonden op pagina 18 van het nummer van dinsdag 17 juni. Reacties en herdenkingsartikelen verschenen elders o.m. in: – NRC–H 15.6.2008: "Mulisch: 'Er stak geen kwaad in de goede man'". – NRC–H 16.6.2008, op pagina 1 een kort bericht: 'Criticus Kees Fens overleden'; verwezen wordt naar een necrologie op pagina 9. – NRC–H 16.6.2008, onder de overkoepelende kop "Kees Fens, literair criticus en bevlogen en veelzijdig observator van alle kunstvormen overleden": . Van de redacteur Elsbeth Etty de necrologie "De criticus die in alles de Schoonheid zocht. Kees Fens (1929–2008), literair criticus en schrijver". . Van Tom Rooduijn een bespreking van de film van Hans Keller: 'Het was groots, maar het is afgelopen' over het verval van de r.k. kerk tegenover Fens' ouderlijk huis in de Chasséstraat. Kopje binnen de tekst: "'God is net als ik invalide', verzucht Kees Fens in de film". Over de film ook: Walter van der Kooi in De Groene Amsterdammer 27.6.2008. – NRC–H 16.6.2008, Frits Abrahams: 'Nee, mijnheer'. – NRC–H 17.6.2008, Elsbeth Etty: "Kees Fens en de literaire kritiek". – Folia Civitatis 36 (Universiteit van Amsterdam) 20.6.2008, DW: "Eredoctor Kees Fens overleden". – De Groene Amsterdammer 20.6.2008 (p41): Marja Pruis: "Een ernstig zoeker. Kees Fens 1929–2008". – NRC–H 23.6.2008: Marjoleine de Vos: "Glorie zij God voor bontigheid". – Vox Onafhankelijk magazine van de Radboud Universiteit Nijmegen [= KUN] jrg 8 nr 20 dd 26.6.2008, p8: "Een virtuoos pleitbezorger" (door Jos Joosten); met binnen de tekst een ondertitel "Als wetenschapper was Fens te zeer een individualist om 'school' te maken". – "Odeon" 70 p2 (sept., okt., nov 2008): "In memoriam Kees Fens" door Frits Vliegenthart. Een week voor het overlijden van Fens: op 7 juni 2008 heeft in het dagblad "Trouw" een lang en bijzonder informatief artikel gestaan: 'Die kerk hoort bij mij. Verlangen naar een besloten wereld'. Daarin trachten de auteurs, H.M. van den Brink en Rachel Visscher, met gebruikmaking van "de woorden en redeneringen van Kees Fens, maar uiteraard niet zijn stijl" diens gedachten weer te geven over o.m. de taak om "de grote verhalen van het christendom" door te blijven geven. "Het gaat dan niet meer om geloof, maar vooral om cultuur. Om kennis." Dit artikel is in deze bibiografie als apart lemma opgenomen; zie dus ook aldaar. In de Volkskrant van zaterdag 23 augustus 2008 (p5 van het katern 'Hart en Ziel') verscheen de eerste aflevering van een briefwisseling (om de veertien dagen) tussen Hans Maarten van den Brink (r.k.) en Michaël Zeeman (zoon van dominee) over religie: "Eeuwig leven". Aanleiding was een op 16 juni tussen hen gevoerd publiek gesprek ter gelegenheid van de presentatie van Keller's film over "Kees Fens en zijn levenslange liefde voor het even krankzinnige als wonderschone bouwwerk van woorden, beelden, rituelen, gezangen en ervaringen dat de rooms–katholieke kerk nu eenmaal is". Thema: 'Valt religieuze kunst door een ongelovige te begrijpen?' Een vraag recent door Van den Brink bij Fens in drie gesprekken aan de orde gesteld zonder dat het hem duidelijk was geworden "of hij [= Fens] nu de meest roomse ongelovige van dit land was of juist de meest gelovige onder de atheïsten"; "God, wat nam die man me voor zich in. Ook doordat hij niet het achterste van zijn tong liet zien". – Trouw 24.12.2009, een de pagina 30 vullend artikel van Lodewijk Dros: "De engelen hebben zich losgezongen" (met een foto door Werry Crone van de toren van de onttakelde Chassékerk in Amsterdam waartegen een portret van Kees Fens is gemonteerd). | |
| Termen | |
| • Abdollah, Kader • Abrahams, Frits • Berg, Erik van den • bloemlezing » anthologie » keuze (–bundel) • Blokker, Jan • Bril, Martin • Brink, H.M. van den • Brink, Maarten van den • Broek, Joost van den • Broertjes, Pieter • bron niet verantwoord» geen bronnen vermeld» bron onbekend of onjuist vermeld • Calis, Piet • Campert, Remco • citeren » citaat » motto » citaten » wijze van citeren » geciteerd wor • crisis van het geloof » geloofscrisis » geloofstwijfel » afval van het geloof • dood, Bij de – van... » ter herdenking (van de dood) van... • Dros, Lodewijk • Dunk, Trees • Etty, Elsbeth • Fens bekroond » prijsuitreiking aan Fens • Fens herdacht » bij de dood van Kees Fens • Fens, Kees (18.10.1929–14.6.2008) [OOK: (anderen) over of n.a.v. Kees Fens] • geloof » religie » godsdienst • geloofsstrijd » geloofstwijfel » geloofstragiek • Groene Amsterdammer, De [weekblad] (OOK: "Mosgroene") • Hoorn, Siem van der • Jong, Wim de • Joosten, Jos • Kaasstra, Cathrina • Kooi, Walter van der • Laanen, Ien van • laatste stukken van Kees Fens • lezersreactie » ingezonden brief (–ven) » SOMS: rubriek 'ingezonden brieven' • Mathijsen (–Verkooijen), Marita • Mulisch, Harry • Oliveira, H.U. Jessurun d' • onbetrouwbare verwijzingen • Onkenhout, Paul • Pam, Max • Peper, Kees • Peters, Arjan • prijzen: ereprijzen » literaire prijzen » prijsuitreiking etc. • Pruis, Marja • Rooduijn, Tom • Ruigrok, Wim • Schadee, Nienke • Schoorlemmer, Ans • Schouten, Koos • Tromp, Jan • Truijens, Aleid • Vaessens, Thomas • Verwey, Stefan • Visscher, Rachel • Volkskrant, de – » (SOMS:) Volkskrant Magazine c.q. Volkskrantrubriek • Vos, Marjoleine de • Vox tweewekelijks onafhankelijk magazine v.d. Katholieke Universiteit Nijmegen • Wagendorp, Bert • Werff–Geubels, G. van der • X INTERESSANT ENTREE BIJ FENS–STUDIE; TYPEREND» INDRUKWEKKEND» BELANGRIJK STUK • X NOG NAZOEKEN » VERIFIEREN » CONTROLEREN!! (daarna dit trefwoord verwijderen) • X OVER c.q. N.A.V. KEES FENS (NA 14.6.2008, DE DATUM VAN ZIJN OVERLIJDEN) • X STUK (DEELS) NIET VAN FENS, MAAR WEL MET INTERESSANTE UITSPRAKEN VAN HEM • X STUK NIET VAN FENS ALLEEN » FENS MEDE–AUTEUR » DEELS VAN ANDERE AUTEURS • Zeeman, Michaël • zetfout » drukfout(en)\ zetduivel» vergissing bij opmaak» SOMS: onjuiste info | |