| 1958-03-29 impasse in de poëzie | |
|---|---|
| Linie, De (weekblad; 30–10–1954 t.m. 10.12.1960) 1958-03-29 lange bespreking\ recensie (tot plm. 2500 wrdn) | |
| opmerking | |
| *[5546]* Het stuk beslaat ruim drie kwart van de pagina zeven en is verlucht met drie illustraties (o.m. een tekening van Karel Appel), uit "De Gestalte der stem" van Bert Schierbeek en uit de bloemlezing "Atonaal". Boven het stuk staat een kort door de redactie ondertekend lead afgedrukt: "Hier volgt een lang artikel. Wanneer u het gelezen heeft, dan bent u op de hoogte niet van de politieke spanningen die onze wereld bezig houden, maar van de geest van deze tijd, zoals de dichters die aanvoelen. De wereld lijkt in verwarring en onzekerheid; zo schijnt de hedendaagse Nederlandse poëzie in een impasse geraakt. De schrijver van dit artikel heeft aan de hand van een aantal dichtbundels, die symptomatisch zijn, een beeld willen geven van deze impasse." Geciteerd wordt uit verzen van Vinkenoog ('Lastenia'; 'WIJ ZIJN') en er zijn diverse aanhalingen, o.m. uitspraken van Picasso en van Lucebert. Het stuk gaat uitgebreid en intensief in op de taalbehandeling van de experimentelen, waarbij ondanks grote bewondering ook voorbehoud doorschemert; genoemd worden daarbij Lucebert's "Triangel in de jungle" en zijn cyclus 'Een reis door Bulgarije', Schierbeek's "De gestalte der stem", en de briefwisseling tussen Erik van Ruysbeek en Karel Jonckheere in hun "Poëzie en Experiment". Het stuk heeft als inleiding een korte en tamelijk negatieve situering van de dichtbundels van Catharina van der Linden en Lizzy Sara May; van de laatste wordt (positiever) haar vorige bundel "Blues voor voetstappen" genoemd. – Pas na deze plm. 500 woorden volgt het eigenlijke essay: over de herbronnings– en ontdekkingsfunctie van de Nederlandse experimentele poëzie, op zoek naar een taal die nu de "hele mens" en de totale werkelijkheid zal gaan representeren, bevrijd van abstractie, estheticisme en intellectualisme. Maar in de huidige situatie dreigt "faillissement" door superindividualistisch narcisme; "nadruk leggen op de zintuigelijkheid alléén verminkt en vervalst de mens evengoed als de overheersing door het intellect of de esthetica". Lucebert's sarcasme wordt "machteloos" genoemd; "spot en hoon zijn nooit de sterkste kanten van de experimentelen geweest". – Vinkenoog's poëzie heet "landeriger" en "veeleer verhalend", "cerebraler dan die van Lucebert of Claus". Een vervolgartikel wordt aangekondigd, waarin Fens "de vraag (hoopt) te beantwoorden of er een uitweg uit de huidige impasse is". | |
| Termen | |
| • Aafjes, Bertus • Appel, Karel • avant garde » –kunst » voorhoede » nieuwste kunst » voorloper » • beeldende kunst en literatuur (: beeldende kunst ivm. c.q. versus literatuur) • breuk met traditie cq in traditie» botsing traditie–vernieuwing» geen traditie • Claus, Hugo • diversiteit » verscheidenheid » veelsoortig » chaos » uiteenlopende aanpak • dode taal (: lege» ongeloofwaardige» grijze» dorre» kleurloze etc. taal) • eenheid: beleving van – (cq veiligheid of geslotenheid) » samenhangservaring • emotie en poëzie » emoties en poëzie » gevoel in poëzie • epigoon » navolger » epigonisme • Eskimo–poëzie » OOK: Eskimo's als literair motief • Experimentele Groep (Vijftigers) • experimentele poëzie • Fens: voorbehoud cq ambivalentie» teleurgesteld» kritisch» afwijzend» negati • gevoel / verstand (: gevoel / denken cq vernuft EN: affect/ intellectualisme) • Hermans, W.F. (Willem Frederik) • individualist (–isme)\ (elitair» autoritair) eenling» solist» OOK als lit.mo • ironie » ironisering » ironisch ( –e toon) » sarcastisch » afweer&ndas • jaren '50 (van de 20e eeuw) • jazz • Jonckheere, Karel • jongerenliteratuur » literatuur van de jongeren [nl. van de laatste jaren] • jungle als literair motief » oerwoud als literair motief • leentaal » geen eigen taal (: geleende» kleurloze» slappe» "platte" • levenskritiek » tijdsproblemen ivm lit. cq kunstwaardering » ethische kritiek • lichamelijke taal » zintuigelijke taal » lichamelijke poëzie • Linden, Catharina van der • literaire vernieuwing » literaire revolutie • Lucebert [pseudoniem van Lubertus J. Swaanswijk] • May, Lizzy Sara • metafoor » beeldspraak » overdrachtelijk (–heid) • moderne literatuur » "probleemromans" (: met het "moderne levensgevoel") • moderne poëzie » hedendaagse poëzie • Narcissus » narcisme » op zichzelf gericht » egoïstisch » (–e) ze • nieuw » nieuwheid » nieuwigheid » modern » revolutionair » avant garde • nieuwe taal » oorspronkelijke taal » nog niet "poëtisch" • nieuwe taal: schepping van dichter • Picasso, Pablo • Reve, Gerard (Kornelis van het) » Simon van het Reve • Ruysbeek, Erik van • Schierbeek, Bert • spot » hoon » vermogen tot spot » sarcasme » hatelijkheid » bijtende h • taal » –kracht » macht c.q. kracht v.d. taal » taalgebeuren » –k • taalvernieuwing » taalvernieuwer » revolutionair cq. experimenteel taalgebruik • tijdsbeeld van jaren '30, '40, '50 • Vijftig » Vijftigers » beweging van "Vijftig" • Vinkenoog, Simon • X INTERESSANT ENTREE BIJ FENS–STUDIE; TYPEREND» INDRUKWEKKEND» BELANGRIJK STUK | |
| Besproken publikaties | |